Cuntooyinka aadka loo farsameeyay iyo khatarta Nooca 2 ee Sonkorowga? Ultraprocessed foods and risk of type 2 diabetes?

Cunista cuntada aadka loo farsameeyey (UPF) waxaa la xiriiriyey in ay keento khatarta sii kordheysa oo lagu qaadi karo nooca 2 ee sonkorowga (T2D). Dhowr daraasadood oo indho-indhayn oo guud ah ayaa bixiyey caddayn tayo sare leh oo sheegaysa in quudashada Cunooyinka aadka loo farsameeyey (UPFs) ay la xiriirto khatar aad u sareysa oo Macaanka Nooca 2aad(T2D) ah.

Maxay yihiin Cunooyinka aadka loo farsameeyey?

• Hilib ama kaluuunka gasacadeysan 
• Macmacaanka qasacadeysan sida baradhada,Buskudka iyo shukulaatoyinka 
• Cunooyinka diyaarka ah sida baastada suugada leh ee baceysan (instant noodles)
• Jalaatada iyo macmacaanka kale Ee lamid ka ah 
• Cunooyinka fudud ee saliida lagu shiilay ayaa ah khatarta ugu badan Ee wadankeena Soomaliya ka jirta iyada ay San kaliya keeni karin Macaanka nooca 2aad balse sidoo kale waxaa ay horseedi karaan noocyo kansar ah kamid ah, sababta oo ah meelaha cunooyinka fudud lagu farsameeyo waxaa dhacda in saliida ay wax ku shiilaan ay keyda sadaan kadibna ay mudo dheer isticmaalan isla saliidaas xitaa haddii ay isbadashay midab ahaan dhadhan iyo ur ba. Arintaasina waxaa ay horseedi kartaa xaalado Caafimaad oo aan fiicneyn.

Cunooyinkaan aadka loo farsameeyey caadi ahaan waxaa ku yar baalka (fiber) waxaana ku badan kaloriga(calories), sonkorta lagu daray, dufanka, iyo cusbada, inta badan waxaa ay ka koobanyihiin waxyaabo kala duwan sida macmacaan ka farsameeyey oo aan sonkorta dabiiciga ah aan ahayn(glucose–fructose syrup), midabada macmalka ah(dyes),waxyaabaha isku qasa dareerayaasha aan sida Caadiga ah isku milmin(emulsifiers), iyo waxyaalaha ka ilaaliya in ay cunadu is badasho(preservatives).
Tani waxaa ay ka dhigeysaa Cunooyinka aadka loo farsameeyey inay ka duwan yihiin Cunooyinka kale ee dabiiciga ah.

Quudashada badan ee cunooyinka aadka loo farsameeyey ama la warshadeeyey(UPFs) ayaa ka qayb qaata kororka miisaanka iyo halista nooca 2 ee sonkorowga. Waxaa noqontay muhiim in lagu daro la-talinta nafaqada si loo yareeyo quudashada badan ee cunooyinka aadka loo farsameeyey (UPF), gaar ahaan kuwa khatarta sare leh. 

Intaa waxaa dheer, shaqo dheeraad ah ayaa loo baahan yahay si loo beddelo sahayda cuntada ee Wadankeena soomaliya si loo yareeyo soo-gaarista dadweynaha cunooyinkaan aad loo farsameeyey ama ka warshadeeyey(UPFs).